Trong sự hội nhập ở nước ta ngày nay thì dịch thuật đóng 1 vai trò rất quan trọng. Dịch thuật đã và đang giúp mang lại một nguồn kinh tế khổng lồ. Đối với dịch thuật quốc tế và kinh tế đối ngoại có xu hướng quốc tế hóa nên rất không dễ dàng, các tài liệu này thường sẽ đòi hỏi ở người dịch thuật sự linh hoạt, uyển chuyển và rõ ràng ở trong từng thuật ngữ.
Không chỉ vậy, người dịch bắt buộc phải có những kiến thức chuyên sâu thấu hiểu về nền kinh tế vi mô, vĩ mô, luật pháp, tài chính, cũng như phải am hiểu tường tận về nền văn hóa, xã hội, con người của các quốc gia lớn nhỏ.
Các nguyên tắc dịch thuật tiếng Anh cơ bản có thể bạn quan tâm
Hiện nay, dịch thuật đang có một vai trò hết sức quan trọng trong việc phát triển thương mại, trao đổi về các ý tưởng toàn cầu và điều hướng cho những cuộc chiến tranh trên khắp thế giới. Dịch thuật đã có từ thời xưa và vẫn đang phát triển cho đến ngày nay.
Dịch thuật công chứng có tầm quan trọng và hiển nhiên nếu chúng ta dịch sai thì có thể dẫn tới việc người đọc hiểu sai về một vấn đề nào đó.
Thậm chí, công cụ dịch phổ biến như Google Dịch cũng chưa thực sự giúp ích nhiều trong việc tạo ra những bản dịch chuẩn. Đây cũng đang là tình trạng thường thấy ở những sách dịch và bài dịch hiện nay.
Nguyên tắc dịch thuật Anh-Việt cơ bản.
Nếu bạn đang là một dịch giả, dù là ở cấp độ sơ cấp hay đã là một tay dịch gạo cội, đều sẽ gặp phải các khái niệm vô cùng phức tạp mà đôi khi chính bản thân chúng ta không biết phải dịch như thế nào.
Chúng ta sẽ đổ lỗi cho tiếng Việt chăng? Đổ lỗi cho tiếng Việt thì sai quá. Lỗi không nằm ở tiếng Việt mà lỗi bắt nguồn ở chính hệ thống dịch thuật nói riêng và những học thuật nói chung ở nước ta.
Do những tác phẩm hàn lâm ít khi được dịch một cách có hệ thống, thế nên các khái niệm về học thuật cũng như các khái niệm thường được sử dụng một cách bừa bãi, không có quy chuẩn chung.
Các dịch giả sẽ gặp phải khó khăn trong việc tra cứu những khái niệm chuyên ngành quan trọng. Những chuyên ngành mới như Công nghệ thông tin, Khoa học não bộ,… hoặc là các chuyên ngành chưa vào Việt Nam như Thần học, hoặc đã vào nhưng còn thiếu tính hệ thống như Tâm lý học, Chính trị học, Triết học, Kinh tế học… thì sẽ gặp khó khăn trong việc tra cứu ngữ nghĩa của khái niệm cũng như là tìm một khái niệm tương đương.
Và đương nhiên, người dịch giả sẽ phải tùy cơ ứng biến, tự dịch theo ý của mình và theo những gợi ý khác nhau từ người dịch trước, từ đó sẽ dịch sai mà không hay biết. Vậy thì người dịch phải làm như thế nào để dịch đúng nghĩa.
Dưới đây là những bước để người dịch có thể dịch một khái niệm làm sao cho đúng:
Bước 1: Nguyên tắc dịch thuật tiếng Anh- Hiểu ý nghĩa của khái niệm
Khi gặp khái niệm, các bạn hãy tra cứu nghĩa của khái niệm ấy bằng những từ điển Anh – Anh có uy tín như Cambridge hay Oxford. Nếu khái niệm là một tổ hợp các vấn đề trừu tượng và nhiều các mô tả mà bạn không thể hiểu bằng những từ điển Anh – Anh, bạn có thể search khái niệm ấy ở trên Youtube. Trên Youtube có rất nhiều kênh có thể hỗ trợ bạn hiểu về khái niệm một cách sơ lược bằng đồ họa infographic.
Nếu bạn muốn tìm hiểu kỹ hơn về khái niệm trừu tượng ấy, bạn có thể tận dụng thêm Wikipedia. Đương nhiên, việc để hiểu khái niệm sẽ đơn giản hơn nếu mà các bạn dịch đúng chuyên ngành mà bạn đang học và tìm hiểu chứ không phải dịch trái ngành.
Bước 2: Tìm dịch nghĩa tiếng Việt
Nếu may mắn bạn có thể tìm được phần dịch của những người dịch trước bạn. Tuy nhiên, bạn phải kiểm tra lại xem cách họ dịch có chính xác hay không. Để kiểm tra lại phần dịch của người dịch trước, bạn có thể xem ở bước thứ 3. Đây cũng là bước quan trọng cần thực hiện khi bạn không tìm thấy các phần dịch tiếng Việt.
Bước 3: Chiết tự những khái niệm
Có rắc rối lớn cho người dịch là khi dịch các khái niệm đó phải sử dụng các từ ngữ Hán Việt để diễn tả bởi những từ Hán Việt hàm chứa nhiều ý nghĩa hơn so với những từ thuần Việt. Thế nhưng, với chất lượng dạy và học văn ở trong trường hiện nay, những dịch giả tuổi trẻ sẽ đối mặt với tình trạng là có vốn từ Hán Việt rất hạn chế. Thế nên, một cuốn từ điển về Hán Việt sẽ cần thiết cho các bạn trong trường hợp này.
Các bạn có thể dùng từ điển để tra cứu các từ nguyên bằng tiếng Anh để phân tích về các tiền tố, hậu tố, từ gốc của chính khái niệm. Bạn có thể nhìn thấy phần từ nguyên này ở ngay trên Wikipedia hoặc là các trang tra cứu Etymology (từ nguyên) ở trên mạng.
Sau khi tìm hiểu về chiết tự tiếng Anh của khái niệm, bạn có thể tìm hiểu các từ đơn trong tiếng Hán Việt có liên quan nhau. Rồi sau đó, ta có thể ghép những từ ấy lại thành một từ có nghĩa. Bằng kiểu tra cứu này, bạn có thể tìm hiểu xem khái niệm này có được một dịch giả nào đó dịch đúng hay chưa.
Tuy nhiên, các bạn nên lưu ý rằng, một khái niệm nếu được dịch ra từ Hán Việt có thể sẽ rất tối nghĩa và khiến cho người khác khó hiểu hơn. Vậy thì, với khái niệm quá phức tạp các bạn hoàn toàn có thể dịch theo ngữ nghĩa thuần Việt dù việc diễn đạt có thể sẽ khá loằng ngoằng.
Và các bạn nhớ nên chú thích khái niệm gốc bằng tiếng Anh ngay ở cạnh phần dịch thuần Việt này. Nếu bằng vào một cụm từ không quá dài thuần Việt (khoảng từ 3 đến 7 từ ghép lại) mà bạn có thể diễn đạt được khái niệm tiếng Anh này thì bạn cũng không cần phải tìm kiếm một từ Hán Việt tối nghĩa khó hiểu.
*Tóm lại, khi các bạn dịch một khái niệm, điểm mấu chốt mà các bạn phải nắm đó là: bản thân mình phải hiểu khái niệm cho thật rõ ràng bởi vì chỉ khi nào hiểu khái niệm ấy rất rõ ràng các bạn mới có thể tìm được những phương thức diễn đạt hợp lý để giải thích chính xác cho người đọc.
